بواسیر و هرآنچه که باید در مورد آن دانست!

با شنیدن کلمه بواسیر یا هموروئید شاید فکر کیم که این بیماری فقط مختص پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاست، اما برخلاف تصورمان این بیماری از سنین جوانی شروع می‌شود و شاید بدون بروز نشانه‌های واضحی در بدن فرد به وجود آید. بیماری بواسیر به‌صورت تورم و التهاب مویرگ‌های موجود در خروجی دستگاه گوارش یعنی مقعد بروز می‌کند. دیواره‌ها‌ی درونی مقعد چهار سانتی‌متر انتهایی روده‌ی بزرگ به دلیل داشتن خاصیت ارتجاعی و عملکرد دریچه‌ای آن از رگ‌های بالشتکی با دیواره‌های حساس تشکیل‌شده است. مویرگ‌های بخش ‌انتهایی دستگاه گوارش که موظف به مراقبت از کانال مقعد هستند، در هنگام دفع مدفوع خشک دچار کشش و ملتهب خواهند شد. کشیدگی دیواره‌ی سیاهرگ‌ها با کاهش توان انقباضی مانع پمپاژ خون به سمت نواحی بالاتر و بازگشت آن به قلب می‌شوند؛ بنابراین هر عاملی که مانع بازگشت خون داخل این عروق مخرج به قلب شود سبب افزایش فشار داخل این سیاهرگ‌های دهانه مقعد شده و سبب گشادشدن و پیچ‌درپیچ شدن این عروق خواهد شد که به آن بواسیر یا هموروئید گفته می‌شود.

انواع بیماری بواسیر

چهار نوع هموروئید وجود دارد:

• داخلی
• خارجی
• پرولاپس
• ترومبوز

اکثر هموروئید ها جدی نیستند و ممکن است متوجه آن‌ها نشوید. درواقع، کمتر از 5 درصد از افراد مبتلابه هموروئید، علائم دارند و حتی درصد کمتری به درمان احتیاج دارند.

• هموروئید داخلی

هموروئید داخلی در روده بزرگ یافت می‌شود و همیشه نمی‌توان آن را دید؛ زیرا در عمق مقعد است و قابل‌مشاهده نیست. هموروئید داخلی معمولاً جدی نیستند و خودبه‌خود از بین می‌روند. چون هیچ عصبی در این ناحیه وجود ندارد، بنابراین درد در روده بزرگ احساس نشده و نمی‌توان متوجه هموروئید داخلی شد. بواسیر داخلی درجات مختلفی دارد:

بواسیر درجه 1: سیاهرگ‌ها گشاد شده‌اند ولی هرگز از مقعد خارج نمی‌شوند و تنها علامت آن‌ها خونریزی است.

بواسیر درجه 2: علاوه بر خونریزی زائده نیز وجود دارد درواقع سیاهرگ‌های گشاد شده در زمان دفع از مقعد خارج می‌شوند لیکن با پایان اجابت مزاج خودبه‌خود به داخل مقعد بازگشت می‌کنند.

بواسیر درجه 3: علاوه بر خونریزی هموروئید از ناحیه مقعد خارج‌شده و با دست به داخل برمی‌گردد به‌طوری‌که توده‌های بواسیری با دفع مقعد خارج می‌شوند ولی خودبه‌خود به داخل مقعد بازنمی‌گردند بلکه با کمک دست به داخل بازگردانده می‌شوند.

بواسیر درجه 4: زائده هموروئید بزرگ‌شده و از مقعد بیرون می‌زند و توده‌های بواسیری حتی به کمک دست به داخل مقعد برنمی‌گردند و همیشه در بیرون از مقعد وجود دارند.

• هموروئید خارجی

هموروئید داخلی  در مقعد ایجاد می‌شود، دقیقاً بر روی سطح جایی که محتویات روده بیرون می‌آید. همیشه قابل‌مشاهده نیست، اما گاهی اوقات به‌مانند توده‌هایی بر سطح مقعد دیده می‌شود. هموروئید خارجی معمولاً یک مسئله پزشکی جدی نیست؛ اما در صورت ایجاد اختلال در زندگی براثر درد و ناراحتی، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.

• پرولاپس

هموروئید پرولاس و یا بیرون‌زدگی مقعد  نیز یکی از انواع بواسیر هست، این نوع بواسیر هنگامی رخ می‌دهد که هموروئید داخلی متورم شده و از مقعد خارج شود. پزشکان بر اساس مدت‌زمان بیرون بودن پرولاپس، آن را درجه‌بندی کرده‌اند که شامل:

درجه 1: اصلاً پرولاپس نیست.

درجه 2: پرولاپس است ولی خودشان درمان می‌شوند. این ممکن است فقط زمانی رخ دهد که فرد روی ناحیه مقعد یا روده بزرگ خود فشار می‌آورد، مانند زور زدن هنگام تحرک روده و پس‌ازآن به حالت عادی خود بازمی‌گردد.

درجه 3: بیمار  باید آن را به داخل فشار دهد. این نوع ممکن است به درمان احتیاج داشته باشد تا بسیار دردناک و آلوده نشوند.

درجه 4: بیمار نمی‌تواند آن را بدون درد زیاد به داخل فشار دهد. دراین نوع معمولاً برای جلوگیری از درد و ناراحتی و عوارض بیشتر در آینده، تحت درمان قرار بگیرند.

بواسیر پرولاپس مانند برآمدگی و تورم، بیرون مقعد است و فرد می‌تواند با استفاده از یک آینه آن را ببیند. هموروئید پرولاپس ممکن است به‌غیراز بیرون‌زدگی علائم دیگری نداشته باشد، یا ممکن است باعث درد، ناراحتی، خارش یا سوزش شود. در برخی موارد، ممکن است برای برداشتن یا اصلاح هموروئید پرولاپس به جراحی احتیاج داشته باشد تا بعداً باعث درد و عوارض دیگر نشود.

• هموروئید ترومبوز

هموروئید ترومبوز شامل یک لخته خون (ترومبوز) در بافت هموروئید است. این نوع از بواسیر، ممکن است مانند توده یا تورم در اطراف مقعد ظاهر شوند. هموروئید ترومبوز اساساً یک هموروئید پیچیده است که در آن لخته شدن خون تشکیل می‌شود.

علائم بواسیر

هرکدام از انواع بواسیر علائمی دارند که در اینجا به هرکدام از این علائم اشاره می‌کنیم

علائم هموروئید داخلی

• درد و ناراحتی
• خونریزی
• خارش
• سوزش
• توده و یا تورم نزدیک مقعد
• مدفوع‌هایی که از طریق روده بزرگ حرکت می‌کنند می‌توانند هموروئید داخلی ایجاد کنند. این باعث خونریزی می‌شود.

علائم هموروئید خارجی

علائم هموروئید خارجی تقریباً مشابه هموروئید داخلی است؛ اما ازآنجاکه خارج از روده بزرگ قرار دارد، ممکن است احساس درد یا ناراحتی بیشتری در هنگام نشستن، فعالیت بدنی یا دفع ایجاد شود. همچنین دیدن آن‌ها زمانی که متورم هستند آسان‌تر است، رنگ آبی رگ‌های منقبض زیرپوست سطح مقعد دیده می‌شود.

علائم هموروئید ترومبوز

لخته شدن خون ممکن است در هموروئید داخلی و خارجی اتفاق افتد و علائم آن عبارت‌اند از:

• درد شدید و خارش
• تورم و قرمزی
• رنگ آبی در اطراف هموروئید
• به‌یک‌باره ظاهر می‌گردد

علت ایجاد بیماری بواسیر

عوامل زیادی در بروز این بیماری دخیل هستند که شامل:

برخی از علل شایع و عوامل مخاطره‌آمیز عبارت‌اند از:

• اضافه‌وزن
• زور زدن هنگام دفع
• اسهال یا یبوست
• اجابت مزاج نامنظم
• نشستن برای مدت زیاد
• عدم استفاده فیبر کافی در رژیم غذایی روزانه
• استفاده زیاد از ملین‌ها
• افزایش سن، باعث از دست رفتن قدرت کشسانی بافت می‌شود.

در وهله اول هموروئید داخلی ممکن است به هموروئید پرولاپس تبدیل شود اگر فرد بیمار همچنان به انجام هر یک از این کارها ادامه دهد. هرچند هیچ عامل خطرناک خاصی وجود ندارد ولی ممکن است هموروئید خارجی به هموروئید ترومبوز تبدیل شود.

علاوه بر این عوامل شایع یک سری از بیماری‌ها نیز عامل به وجود آمدن بیماری بواسیر می‌شوند این بیماری‌ها:

• اختلالات کبدی: مشکلات کبدی با ایجاد اختلال درروند طبیعی فعالیت دستگاه گوارش می‌تواند زمینه‌ساز هموروئید شود.
• کانسر کولون (سرطان کلورکتال): سرطانی شدن قسمت‌هایی از روده مانع حرکات روده‌ای و ایجاد مشکلاتی در هضم و دفع مدفوع می‌شود.
• پارگی مقعد هنگام برش عضلات کف لگن در زایمان سخت: در برخی زایمان‌های سخت برای کمک به خروج سر نوزاد، نیاز به برش‌های عمقی‌تر در ناحیه‌ی کف لگن است، بی‌احتیاطی حین برش می‌تواند عضلات ناحیه‌ی مقعد را نیز درگیر و به آن آسیب بزند.
• ضعف عصبی عضلانی دریچه مقعدی به علت کهولت سن: ممکن است با بالا رفتن سن کنترل عصبی عضلانی فرد بر ناحیه‌ی مقعد کم شود و کنترل فشار وارد بر آن از توان فرد خارج گردد.
• اختلالات روحی و روانی: مشکلات و بیماری‌های روحی مانند افسردگی جسم فرد را نیز تحت تأثیر کم‌توجهی و آسیب قرار می‌دهد.
• اعتیاد به مواد مخدر: مواد مخدر ازجمله تریاک با برهم زدن عملکرد صحیح دستگاه گوارش و ایجاد یبوست فرد را مستعد هموروئید می‌کند.
• مصرف برخی داروها: اختلالات گوارشی ناشی از عوارض برخی داروها نیز فرد را در معرض آسیب بواسیر قرار می‌دهد.

درمان بیماری بواسیر

درصورتی‌که علائم بیماری بیش‌ازحد شدید نباشد، برخی از داروهای خانگی را می‌توان برای درمان بیماری بواسیر امتحان کرد:

• از کرم هموروئید بدون نسخه و یا محلول فندق جادویی برای از بین بردن تورم و درد استفاده کنید.
• داروهای ضد درد، مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin) یا استامینوفن (Tylenol)، برای کاهش درد، مصرف کنید.
• برای تسکین درد و تورم از یک کمپرس سرد (یخ‌بسته یا حتی یک کیسه سبزی‌ها منجمد که در یک حوله نازک قرار دارد) استفاده کنید.
• برای 10 تا 15 دقیقه در آب گرم بنشینید. شما می‌توانید یک وان حمام را با آب گرم پرکنید یا از وان مخصوص استفاده کنید.

در موارد حاد بیماری پزشکان، جراحی را پیشنهاد می‌دهند که به روش‌های مختلف انجام می‌گیرد:

• بستن رگ: یک‌بند لاستيکی به دور بواسير بسته می‌شود تا ورود جريان خون به آن را متوقف کند. پس از چند روز، بواسيرها و بند لاستيکی خشک و چروک شده و می‌افتند، اما ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا ناحیه‌ی آسیب‌دیده به‌طور کامل درمان شود. اين مرحله معمولاً بسيار دردناک و همراه با خونريزی است.
• صلب درمانی: يک محلول شيميايی به داخل رگ تزريق می‌شود تا بواسيرها را جمع کرده و کوچک کند.
• انعقاد: از يک ليزر برای سوزاندن و جمع‌کردن بافت‌های بواسيری استفاده می‌شود.
• بواسير برداری: اين روش معمولاً زمان سقوط و پايين افتادن بواسيرها استفاده می‌شود. اين روش به‌صورت عمل جراحی انجام می‌شود که نياز به بستری شدن دارد.

بهترین راه برای پیشگیری از هموروئید این است که مدفوع نرم و عبور آن عادی باشد. برای جلوگیری و کاهش علائم بیماری رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• مصرف غذاهای فیبردار: میوه، سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار. این مواد مدفوع را نرم و حجم آن را زیاد می‌کند تا فشاری که دلیل اصلی هموروئید یا بدتر شدن این بیماری است را کاهش دهند. برای جلوگیری از ایجاد گاز باید فیبر به‌کندی وارد رژیم غذایی شود.
• مصرف زیاد نوشیدنی: در روز بین شش تا هشت لیوان آب یا نوشیدنی‌های دیگر (غیرالکلی) مصرف کنید.
• فشار نیاورید: نگه‌داشتن نفس و فشار آوردن هنگام اجابت، فشار بیشتری روی رگ‌های تحتانی وارد می‌کند.
• به‌محض احساس مدفوع کنید: اگر صبر کنید و بر احساس غلبه کنید مدفوع خشک و عبور آن مشکل می‌شود.
• ورزش: برای جلوگیری از یبوست  ورزش کنید تا فشار روی رگ‌ها کاهش یابد. ورزش در ضمن وزنتان را نیز کم می‌کند.
• از نشستن بیش‌ازحد خودداری کنید: نشستن زیاد از حد مخصوصاً هنگام اجابت فشار روی رگ‌ها را افزایش می‌دهد.

و در آخر برای جلوگیری از بروز بیماری بواسیر، داشتن یک برنامه غذایی خوب و سالم توصیه می‌شود. برنامه‌ای که هم‌زمان رژیم غذایی اصولی و کارآمدی داشته و هم توصیه‌هایی برای پیشگیری و کنترل بیماری شما دارند. بهتر است به سایت #رژیم من از این رژیم اصولی استفاده کنید.